Wodociągi krakowskie: pewne i niezawodne źródło zaopatrzenia w wodę

Wodociągi krakowskie: pewne i niezawodne źródło zaopatrzenia w wodę

Historia krakowskich wodociągów zaczęła się na początku XX wieku. Po ponad trzydziestu latach starań, w lutym 1901 roku rozpoczął działalność pierwszy nowoczesny wodociąg. Było to najkosztowniejsze przedsięwzięcie, jakie wówczas podejmowało miasto. Obecnie wodociągi to nowoczesne przedsiębiorstwo, posiadające wdrożony system zarządzania jakością ISO 9001. Dla zapewnienia wysokiej jakości produktu, jakim jest woda dostarczana odbiorcom, przedsiębiorstwo wyposażone jest w nowoczesne urządzenia i aparaturę pomiarową oraz stosuje najnowsze osiągnięcia techniki w zakresie uzdatniania wody.

Krakowski system wodociągowy stanowią cztery zakłady uzdatniania wody bazujące na ujęciach powierzchniowych:
1. ZUW Bielany – pobiera wodę z rzeki Sanka i zaopatruje 9,9 proc. mieszkańców;
2. ZUW Dłubnia – pobiera wodę z rzeki Dłubni i zaopatruje 12,1 proc. mieszkańców;
3. ZUW Raba – pobiera wodę z jeziora Dobczyckiego i zaopatruje 51,1 proc. mieszkańców;
4. ZUW Rudawa – pobiera wodę z rzeki Rudawy oraz zbiorników retencyjnych i zaopatruje 24 proc. mieszkańców.

Ponadto MPWiK ma zespół studni głębinowych w Mistrzejowicach zaopatrujących 2,9 proc. mieszkańców. Dzięki takiemu rozłożeniu punktów poboru znacznie wzrasta pewność i niezawodność układu zasilania w wodę. Daje to również możliwość pobierania surowca o najwyższej jakości i czasowe wyłączanie danego ujęcia w przypadku pogorszenia się jakości wody ujmowanej.

Oddany do eksploatacji w lipcu 1974 roku Zakład Uzdatniania Wody Raba, jest największym i jednocześnie najmłodszym zakładem uzdatniania w MPWiK S.A. Zlokalizowany jest na terenie gminy Dobczyce. Woda surowa pobierana jest z jeziora Dobczyckiego, którego pojemność wynosi 127 mln m3. Ujęcie wieżowe wody ma możliwość pobierania wody z 3 poziomów: 3, 9 i 15 m. Pozwala to pobierać wodę z poziomu, na którym w danym okresie jest ona najczystsza. Jakość wody w jeziorze jest poddawana systematycznej kontroli zarówno w układzie automatyki pracującej w systemie on-line, jak i poprzez Centralne Laboratorium. Z ujęcia woda tłoczona jest do oddalonego o około dwa kilometry zakładu uzdatniania.

Proces technologiczny polega na wstępnym ozonowaniu wody surowej, koagulacji, sedymentacji, filtracji oraz dezynfekcji. Woda surowa po wstępnym ozonowaniu przepływa przez komorę rozdziału, do której dawkowany jest koagulant, środek wspomagający oraz pylisty węgiel aktywny. Następnie kierowana jest do ciągów technologicznych Raba I i Raba II. W ZUW Raba I woda przepływa przez mięszacze szybkie, komory flokulacji, osadniki po koagulacyjne oraz filtry piaskowe. Po dezynfekcji spływa grawitacyjnie do zbiorników wody czystej. W ciągu technologicznym Raba II woda z komory rozdziału kierowana jest do czterech akceleratorów, w których zachodzą procesy koagulacji, flokulacji oraz sedymentacji. Pozbawiona osadów woda poddawana jest filtracji na filtrach piaskowych, a następnie dezynfekowana. Uzdatniona woda tłoczona jest rurociągami o średnicy 1000 i 1400 mm do zbiorników w Gorzkowie. Dalej grawitacyjnie spływa do zbiorników wody pitnej w Sierczy, a następnie dopływa do Krakowa, gdzie głównie zasila w wodę Podgórze oraz część Śródmieścia i Nowej Huty.

Wodę z rzeki Rudawy pobiera się od wrześniu 1955 roku. Woda pobrana na jazie – przez kraty, odpiaskowniki, studnię zbiorczą wody surowej, pompownię wody surowej przesyłana jest do zakładu uzdatniania, gdzie poddawana jest procesowi koagulacji chlorkiem poliglinu (PAX) na mieszaczach szybkich oraz mieszaczach powolnych. Następnie przekazywana jest na osadniki, w których skoagulowane cząstki ulegają sedymentacji. Dalej wodę kieruje się na filtry piaskowe pospieszne oraz na filtry pospieszne węglowe. Przed podaniem wody do sieci miejskiej dezynfekuje się ją dwutlenkiem chloru, następnie gromadzi w zbiornikach wody czystej i poprzez pompownię główną wtłacza za pośrednictwem rurociągów tranzytowych do sieci miejskiej.

Aby dostarczyć wodę z zakładu uzdatniania do odbiorcy niezbędna jest odpowiednio rozwinięta sieć dystrybucyjna. Początki istnienia krakowskiej sieci wodociągowej datuje się na 15 lutego 1901 r. Sieć pracowała wówczas w układzie ze zbiornikiem początkowym, z którego woda grawitacyjnie doprowadzana była do sieci miejskiej, rurociągiem żeliwnym o średnicy 750 mm i długości 2870 metrów. W momencie uruchomienia wodociągu w mieście było zaledwie 206 domowych urządzeń wodociągowych oraz 43 zdroje uliczne umożliwiające mieszkańcom Krakowa powszechny dostęp do wody. Pod koniec pierwszego roku eksploatacji całkowita długość sieci wodociągowej wynosiła już 80 967 m. Obecnie na system dystrybucji wody składa się złożona sieć wodociągowa z 48 zbiornikami wody, które zgrupowane są w 11 zespołach. Miasto Kraków podzielone jest na odrębne wodociągowe strefy zasilania z poszczególnych niezależnych źródeł. Lokalizacja i rozwiązania techniczne układów zasilania, wraz zakładami uzdatniania wody zapewniają w warunkach normalnej eksploatacji niezawodne funkcjonowanie podsystemu dostawy wody do miasta. Współczesny system wodociągowy Krakowa zaliczany jest do tzw. systemów z nadmiarem, tzn. że posiada rezerwę zdolności produkcyjnej w odniesieniu do aktualnego zapotrzebowania na wodę. W razie wystąpienia przerwy w dostawie wody z jednego z ujęć (np. wskutek skażenia) istnieje możliwość awaryjnego zasilania pewnej części miasta z wykorzystaniem pozostałych źródeł. Rozległy krakowski system dystrybucji wody buduje sieć tranzytową przewodów o średnicy 1400, stanowiącą łącznie 18 km długości układu. Sieć magistralna systemu to przewody o średnicach 1200–350 o łącznej długości 192,90 km. Największy udział w długości systemu przypada na przewody rozdzielcze o średnicach z zakresu 325–80, o całkowitej długości 1279,66 km sieci wodociągowej. Ostatnim elementem liniowym omawianego systemu są przyłącza domowe o łącznej długości 492,2 km przewodów o średnicy 100–25. Istniejąca od ponad 100 lat sieć wodociągowa charakteryzuje się istotnym zróżnicowaniem wiekowym pod względem eksploatacji. Istnieją w mieście jeszcze rurociągi z pierwszych dziesięcioleci funkcjonowania systemu dystrybucji, mające około 100 lat.

System kontroli jakości wody w MPWiK S.A. Kraków jest bardzo rozbudowany i obejmuje jej kontrolę począwszy od stref sanitarnych rzek stanowiących źródła wody pitnej, po przez stacje osłonowe zabezpieczające ujścia wody przed awaryjnymi zrzutami zanieczyszczeń, kontrolę ciągów technologicznych zakładów uzdatniania, a skończywszy na kompleksowych badaniach wody pitnej dostarczanej do sieci wodociągowej miasta oraz wody z końcówek tej sieci. W czasie procesu uzdatniania wody na bieżąco są kontrolowane jej parametry fizykochemiczne oraz bakteriologiczne. Część z pomiarów wykonywana jest w trybie automatycznym, pozostałe przez odpowiednio wyposażone służby technologiczne. Poszczególne etapy procesu uzdatniania wody są ponadto kontrolowane przez Centralne Laboratorium. Również na wyjściu z zakładu uzdatniania woda jest poddawana systematycznym badaniom jakości.

W sieci dystrybucyjnej miasta woda jest poddawana bieżącym badaniom zarówno przez służby laboratoryjne MPWiK S.A. jak i służby Powiatowego Inspektora Sanitarnego. Na terenie miasta wyznaczonych jest 80 miejsc stałego monitoringu jakości wody, ponadto wykonuje się wyrywkowe badania w różnych punktach. Łącznie kontrolowanych jest ok. 140 wskaźników w wodzie pitnej dostarczanej do sieci miejskiej. Miesięcznie Centralne Laboratorium wykonuje około 4000 jednostkowych analiz wody w różnych punktach pomiarowych. Na podstawie analiz wykonywanych przez Centralne Laboratorium posiadające akredytację Polskiego Centrum Akredytacji (to powoduje, iż wyniki badań są uznawane na całym świecie) można stwierdzić, że woda w krakowskich wodociągach jest czysta i zdrowa, ponieważ spełnia wymagania zarówno krajowe jak i Unii Europejskiej. Stwierdzenie to jest zgodne z Dyrektywę 83/EC/98 w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi.

(mm)